Het gesprek is niet dood, Twitter wel.

Burgemeester Antoin Scholten van Venlo heeft al een paar keer aangifte van bedreiging gedaan in het afgelopen half jaar, vertelt hij vandaag in De Limburger. Een wethouder uit dezelfde gemeente kan na een raadsvergadering niet meer alleen op de fiets naar huis. Online zijn zij dagelijks doelwit vanwege het besluit over een asielzoekerscentrum.

Scholten post daardoor niets meer op sociale media. ‘Alles wat je post, ook als het niets met het azc te maken heeft, wordt aangegrepen.’ Als uithangbord van de stad kan hij wel tegen een stootje. ‘Ik maak me meer zorgen om de invloed van online pesten op raadsleden. Ook zij hebben gezinnen.’

Een dag voor dit interview stapte burgemeester Erik van Merrienboer van Terneuzen op nadat de gemeenteraad onder extreme druk tegen de komst van een azc stemde (ik schreef hier gisteren nog over). Er circuleerde op sociale media een smoelenboek van raadsleden die eerder voor hadden gestemd met de begeleidende tekst: ‘deze ratten’.

Dit zijn geen incidenten, maar schakels in een ketting van online intimidatie.

De bedreigingen gaan gepaard met veel onzin volgens Scholten. ‘Het heeft allemaal met algoritmen te maken. Daar valt moeilijk tegen op te boksen.’ En concludeert hij somber: ‘Niet iedereen heeft behoefte aan de waarheid.’

Maar dan heeft hij de nieuwste analyse van Ton F. van Dijk nog niet gelezen. Het politieke en journalistieke veld heeft de plicht onderliggende vragen serieus te nemen, stelt hij in HP/De Tijd. ‘Wie dat weigert, bevestigt precies een hardnekkig beeld dat al jaren circuleert: dat er een elite is die zich verheven voelt boven ‘de gewone man’ en geen boodschap heeft aan diens zorgen.’

En wie niet op X zit weigert de dialoog, in zijn ogen. Die kiest voor ‘de korte-termijnbevrediging van morele zelfverheffing boven de lange-termijnvereiste van dialoog’. Zijn analyse is het antwoord op het vertrek van de NOS en NTR van X. Moderatie kan niet op het platform van Elon Musk. De blokkeerfunctie heeft de rijkste man ter wereld afgeschaft. ‘Dat terwijl de hoeveelheid haatdragende reacties en desinformatie op X groot is en er onbelemmerd kan stromen. Ook onder onze eigen berichten, waardoor we onbedoeld bijdragen aan de verspreiding ervan’, melden de taakomroepen in een verklaring.

Het aantal hysterische reacties op X hierop was krankzinnig hoog. Vooral van de mensen die toch al dag en nacht zeiken op de NOS had het iets lachwekkends. Maar ik neem Van Dijk, die jaren een belangrijk man was binnen het publieke bestel, toch wat serieuzer. ‘Het is een grote fout om met je rug naar het publiek te gaan staan alsof we allemaal domoren zijn’, deelde hij boos op X.

Van Dijk doet alsof de aanwezigheid op X gelijkstaat aan de dialoog. Maar openstaan voor gesprek bestaat niet bij de gratie van één platform. Nou valt er echt veel te zeggen over de NOS, maar die organisatie staat niet met de rug naar het publiek. Op allerlei platforms is de omroep te vinden, en kijkers kunnen vragen stellen per mail. Adjunct-hoofdredacteur Wilma Haan is nooit te beroerd iemand te woord te staan. Hét publiek is overigens diverser dan alleen op X is te vinden. Maar dat terzijde.

Volgens Van Dijk worden discussies over ‘immigratie, integratie, sociale zekerheid en veiligheid’ te vaak vermeden. Nu weet ik sinds vandaag dat hij het Journaal en Nieuwsuur via fragmenten op X kijkt, maar zelf kijk ik hele uitzendingen en het gaat best vaak over deze onderwerpen. In de verkiezingscampagne ging het bij elk debat vooral over immigratie. Maar misschien waren die fragmenten even zoekgeraakt in het algoritme van X. Dat kan.

Want over algoritmen gesproken: die worden op X ook nog eens gestuurd door trollen. RTL Nieuws ontdekte dat honderden nepaccounts uit onder andere Nigeria en Ghana op X de verkiezingen probeerden te beïnvloeden. Vooral door ‘uiterst rechtse en anti-institutionele standpunten populairder te laten lijken dan ze waarschijnlijk zijn.’ Een ander onderzoek van de European Federation of Journalists bevestigde deze week dat online haat tegen journalisten geen toeval is. Het is een manier om ze af te schrikken, en met name minderheden en vrouwen worden aangevallen. Het is niet voor niets dat veel mensen, ook ik, zijn overgestapt naar Bluesky (ja, dat is ook een bubbel, maar wel een zonder anonieme trollen) of gewoon helemaal weg.

Als Van Dijk echt voor een dialoog is, zou hij zich met nieuwsgierigheid afvragen waarom al deze mensen vertrekken. En het zijn niet alleen journalisten. Ook veel lokale politici worden bedreigd en vertrekken van X. Zelfs vrolijke wijkagenten worden van het platform verjaagd door een schuimbekkend trollenleger als ze hun volgers per ongeluk ‘fijne feestdagen’ wensen.

Wie echt een dialoog wil, vraagt zich af wat de rijkste man ter wereld allemaal uitspookt met je geliefde platform. Dan zou Van Dijk zien dat de vertrekkers niet het gesprek willen ontwijken, maar vluchten uit een digitale omgeving die door commerciële en persoonlijke belangen is uitgehold tot een vijandige ruimte waar gesprekken onmogelijk zijn. Wie na meerdere aanvallen met pijn in het hart vertrekt van X, wordt vaak triomfantelijk uitgezwaaid. Maar daar hoor je Van Dijk nooit over. De ene 'bezorgde burger' is de andere niet.

Het is ronduit arrogant om van mensen te verlangen dat ze zich online laten beschimpen, vernederen of bedreigen. En het helpt de dialoog niet wanneer journalisten en politici gedwongen worden mee te werken aan de verspreiding van desinformatie.

Bureau van Keken is gratis te lezen. Maar een financiële bijdrage wordt zeer gewaardeerd. U kunt mij steunen via een (kleine) directe donatie via deze link of een lidmaatschap via deze knop. Leden krijgen elke week op dinsdag een column in de mailbox.