De politiek danst op het ritme van de holle verontwaardiging

Media hebben een voorkeur voor negatieve berichtgeving en conflict, en dat heeft een duidelijke invloed op de spelregels van de politiek. Dat blijkt uit een nieuwe studie van de Universiteit van Amsterdam en Wageningen University & Research, waarvoor onderzoekers 31 parlementariërs van veertien politieke partijen interviewden.

‘Van de drie inhoudelijke Kamerdebatten die ik afgelopen week heb gevoerd… daar is geen letter over geschreven, geen flits van uitgezonden’, zei één van de geïnterviewden. Het zijn vaak de sensationele conflicten en polariserende uitspraken die de nieuwsagenda bepalen, schrijven de onderzoekers op het politicologenblog Stukroodvlees. Daardoor blijven inhoudelijke en constructieve discussies vaak onderbelicht. ‘Veel politici voelen zich genoodzaakt deel te nemen aan mediagenieke debatten, zelfs als deze inhoudelijk weinig om het lijf hebben.’

Nog voordat de inkt van deze woorden was opgedroogd, diende de praktijk zich al aan.

PVV-leider Geert Wilders die de pers slechts enkele minuten op dinsdag te woord staat, gebruikte die gratis pr-ruimte om hardop te mijmeren over de macht die de Amerikaanse president Donald Trump heeft. ‘Dat je gewoon dingen kan doen. Wij zitten hier maar te pielen met coalities.’

Die mentaliteit van onverstoorbaar doorduwen (‘het is gewoon een man en een vrouw, daar moet het bij blijven’), dat is precies wat de leider van de grootste coalitiepartij ambieert. De lessen van het toeslagenschandaal en de nietsontziende fraudejacht, waarbij de overheid - het kan niet vaak genoeg worden herhaald - tienduizenden gezinnen verwoestte, zijn bij de PVV alweer flink ver weggezakt.

Zijn coalitiepartner Dilan Yesilgöz van de VVD was ondertussen op promotietoer onder de noemer ‘de agenda voor werkend Nederland’. Met haar pr-team had ze noest het zinnetje ‘van links tot vermeend rechts’ ingestudeerd, dat ze de hele week overal ongevraagd dropte. Ze positioneerde zich aan de talkshowtafels als buitenstaander, als een passant die zogenaamd een beetje campagne voerde tegen de gevestigde orde.

En met succes. Ze hoefde zich nergens te verantwoorden over de smeulende puinhoop die de jeugdzorg onder veertien jaar VVD-beleid is geworden en waarover deze week alweer een kritisch rapport verscheen: de miljarden die het kabinet-Schoof alvast aan bezuinigingen heeft ingeboekt zijn onhaalbaar en gaan tot nog meer ongelukken leiden. Maar Yesilgöz had het liever over haar eigen agenda, en ze kreeg daar alle ruimte voor.

Bij WNL op Zondag besprak presentator Rick Nieman het 11-jarige meisje dat zaterdag in Nieuwegein zomaar op straat dood was gestoken. Wilders had meteen op X gezet: ‘Ok. Ik ben er klaar mee. Het was dus een Syriër. Die een 11-jarig meisje heeft vermoord. Tijd voor een asielstop en het terugsturen van Syriërs.’

Zondagochtend lagen de feiten toch even anders. ‘Hij heeft een Nederlands en Marokkaans paspoort’, zei Nieman. De vermoedelijke dader is dus waarschijnlijk in Nederland geboren, maar Nieman hield liever vast aan het frame dat hem beter uitkwam. ‘Het speelt natuurlijk een politieke rol, het feit dat deze meneer niet een geboren Nederlander is.’ Het Tweede Kamerlid Henk Vermeer van de BBB beaamde dat volkomen. ‘De invloed van asielmigratie groter’, had hij ergens in een onderzoek gelezen. Nieman: ‘Als je ze niet binnenlaat, dan heb je het probleem ook niet.’ Vermeer: ‘Dat zal wel kloppen.’

De politicus volgde braaf en gretig de spelregels van de interviewer. Politici weten, aldus de onderzoekers op Stukroodvlees, dat de media ‘veel invloed hebben op de individuele carrières van politici’. En de kiezer? Die blijft achter met een nieuwsagenda waarin spektakel belangrijker is dan beleid, framing zwaarder weegt dan feiten, en serieuze dossiers onder een dikke laag ruis verdwijnen.

Steun mijn werk via de groene knop ('ik neem mijn petje af') op de thuispagina. Je kunt een abonnement nemen, maar ook eenmalig doneren.