De netwerkelite wijst graag naar een ander

Drie dagen voor de val van het kabinet hield partijgoeroe Ben Verwaayen een jaarlijks tuinfeestje. De oud-Rutte-fluisteraar ontving NAVO-baas Mark Rutte, die eerder al op bezoek was geweest bij lobbykantoor Castro, het bureau van VVD-vriend Frits Huffnagel op een ‘vrijdagmiddagborrel met inhoud voor opdrachtgevers, relaties en vrienden’.

Op het tuinfeestje van Verwaayen schitterden ook VVD-leider Dilan Yesilgöz en Sophie Hermans, de vicepremier in het kabinet Schoof en dochter van lobbyist Loek Hermans, op zijn beurt een jeugdvriend van Verwaayen.

Keen Venture Partners van Verwaayen is een van de eerste durfinvesteerders in Europa die zich met 125 miljoen euro volledig richt op technologie voor zowel militaire als civiele doelen, zoals drones. Verwaayen speelt daarmee handig en snel in op de retoriek van NAVO-baas Rutte, zijn eigen protegé, van oorlogsdreigingen.

De netwerkborrels werpen, kortom, best wat vragen op. Maar deze worden jammerlijk genoeg nooit gesteld aan de vaste tafeldelegatie van VVD’ers die de afgelopen weken aanschoof bij de vrolijk rechtse propaganda-omroep WNL. Wekenlang kregen VVD’ers daar alle ruimte om vooral anderen de schuld te geven voor alles wat er misgaat in het land.

Zo zat daar donderdagochtend vroeg Annemarie Jorritsma (ja, sorry lieve lezers: wéér Annemarie Jorritsma). Met een aardappel in de keel en een kakkineuze r legde de voorzitter van de Nederlandse private equity, en oud-politica, uit wat er mis was met GroenLinks-PvdA. ‘Te elitair’, zei ze. Zonder dat ze uitlegde wat er dan precies ‘elitair’ was. Dat hoefde ook niet, want de glunderende WNL-presentatoren hadden het eerste ophefje van de dag alweer binnen. ‘Veujral elitaijr’, zei ze afgelopen zaterdag nog maar eens tegen de camera’s van Nieuwsuur op het partijcongres. Een duidelijk een-tweetje met partijleider Yesilgöz, die daar op het podium eveneens de aanval opende op ‘elitair’ GroenLinks-PvdA.

Populisten, las ik in het boekje Het Spel van de populist hebben het graag over een elite die heimelijk en bewust schade toebrengt aan het volk. De schrijver Bas Erlings is oud-campagneleider van de VVD en duikt de afgelopen tijd overal op in de krant en op tv. Hij was de man die de inhoud overboord gooide en volledig ging sturen op de onderbuik. Hij noemt dat ‘intuïtie’, en volgens hem gaat zo’n 98 procent van onze mentale energie daar naartoe. Het verkiezingsprogramma stopte hij daarom in ‘een diepe la’, en Rutte ‘schreef’ (althans, zijn adviseur schreef) een brief zonder inhoud, maar met heel veel angstbeelden om de verdeling tussen ‘wij’ en zij’ te benadrukken.

Het zelfhulpboekje geeft weinig antwoorden, maar wel een ontluisterend inkijkje in de geest van een machtige adviseur van een machtige partij die alleen in sporttermen (kwartfinale, voetbaltoernooi) over de politiek kan spreken en de verkiezingen heeft verengd tot een tweestrijd waarin slechts nog frames tellen, waardoor de kiezer nauwelijks nog het hele palet aan ideeën te horen krijgt. Hij beschrijft uitgebreid hoe de VVD dankzij hem de verkiezingen in 2017 won. Daarna verloor de partij aan zetels en aan kleur. Maar toch hijst Erlings zichzelf op het schild als dé autoriteit die weet hoe hij het populisme kan verslaan, en dat beeld wordt op tv nauwelijks weersproken.

Dat is fijne reclame voor het bedrijfje dat hij in 2021 samen met onder andere oud-minister en fractievoorzitter Klaas Dijkhoff begon. Sue & The Alchemists belooft zijn klanten op ‘wetenschappelijke’ wijze het onderbewuste brein aan te spreken. Het lukt Erlings en zijn zakenpartners in elk geval prima om het intuïtieve brein van hun klanten aan te spreken: het eigen vermogen van de zaak steeg in een jaar met ruim 1,1 miljoen euro naar ruim 1,4 miljoen euro, blijkt uit de recentste gedeponeerde jaarrekening (over 2023). Wie de klanten zijn, blijft in nevelen gehuld. Maar de gratis pr als ‘man die weet hoe hij populisten moet verslaan’ van de afgelopen weken zal er ongetwijfeld meer opleveren. Wie op tv komt, kan zijn tarieven opschroeven.

Als de media beter doorvragen naar de klanten en het politieke netwerk van een oud-campagneleider, of sowieso naar de motieven van (de bontkraag rond) de politiek, gaan er misschien nog heel wat onderbewuste luikjes open in het brein van de kiezers. Dan wordt de verkiezingscampagne misschien een stuk minder ‘intuïtief’, en krijgen partijen die wel voor de inhoud gaan meer kans.

Bureau van Keken zit niet in het elitenetwerk, maar legt het wel graag bloot. Dat kost geld. U kunt mij steunen via een lidmaatschap of een (kleine) donatie via deze knop. Tips zijn welkom op kimvankeken@proton.me.