De marktmeesters van het midden

Het bleef grotendeels onopgemerkt tijdens Wijers-gate, maar in NRC stond afgelopen weekend een brisante passage die met een klap korte metten maakt met het holle marketingdenken rondom ‘het redelijke midden’.

VVD’er Klaas Dijkhoff, de man van ‘het stille midden’ en de strijd tegen populisten, hielp Dick Schoof zijn innerlijke premier te vinden. Dijkhoff toonde zich voor de bühne tegen een coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB. Achter de schermen werkte hij gedwee mee om het gezicht van zo’n kabinet vleugels te geven. De kassa van zijn campagnebureau SUE & The Alchemists moet immers óók rinkelen.

Het is het marktdenken dat diep in de Nederlandse politiek is verankerd, waar idealen alleen nog meetellen als ze kunnen worden omgezet in snelle oneliners die verkoopbaar zijn en vooral het kostbare ‘investeringsklimaat’ niet in de weg zitten. Zo werd al snel het modewoord bestaanszekerheid, ooit bedoeld om echte armoede mee aan te pakken, iets voor de bemiddelde meerderheid.

Net zo’n modewoord is nu de ‘rechtsstaat’, liefst in combinatie met 'stabiel bestuur'. En dan vooral als deze combinatie over de lippen rolt van (oud)spindoctors en zakenlui die een kabinet willen stutten dat vooral hún belangen dient. Let op: deze woorden gebruikten ze niet toen de voormalige premier Mark Rutte (VVD) een dealtje in de achterkamertjes wilde sluiten met Shell om de dividendbelasting af te schaffen. Iets waarover hij sinds 2010 (hij was nog maar net premier) achter gesloten deuren sprak met de multinational.

Shell-topman Ben van Beurden verklaarde eind 2022 Mark Rutte te beschouwen als ‘een vriend’, zowel privé als zakelijk. Rutte had wel meer vrienden in de zakenwereld. Zo werd Ben Verwaayen (oud-topman van Alcatel-Lucent) vanaf het prille begin beschouwd als zijn politieke peetvader. En Rutte heeft de Nederlandse politiek weliswaar verlaten, Verwaayen speelt nog steeds een rol.

Drie dagen voor de val van het kabinet-Schoof hield Ben Verwaayen nog zijn jaarlijkse tuinfeestje waar alle VVD-hotemetoten aanwezig waren, zoals Rutte en de huidige leider Dilan Yesilgöz. ‘Cruciale beslissingen worden in een uiterst select gezelschap genomen, waarbij de ex-zakenman Ben Verwaayen nog steeds een belangrijke informele rol speelt’, schreef de Volkskrant onlangs. Ruben Brekelmans wordt door hem als ‘groot talent’ gezien, schreef het Algemeen Dagblad. De rol van Brekelmans als defensieminister is volgens de zakenman ‘cruciaal in dit tijdgewricht’. En Verwaayens mening doet ertoe, aldus de krant. Een klein, maar niet onbelangrijk detail dat zelden wordt vermeld: Keen Venture Partners van Verwaayen en zijn zoon is een van de eerste durfinvesteerders in Europa die zich met 125 miljoen euro volledig richt op technologie voor zowel militaire als civiele doelen.

Politieke peetvaders hebben, kortom, ook andere belangen. Ook Dijkhoff heeft gezien hoe je aan de achterkant aan de touwtjes kunt trekken en veel geld kunt verdienen, zonder met je kop vol in de politieke wind te staan. Met onder andere voormalig VVD-strateeg Bas Erlings richtte hij SUE & The Alchemists op, een campagnebureau met klanten uit het bedrijfsleven én de politiek. Sinds dit jaar zijn de twee VVD’ers de drijvende kracht van Voor ons Nederland, een beweging die zegt de ‘democratie te versterken’.

Zonder dat duidelijk was wát de beweging precies van plan was, stroomden de donaties al binnen. Nog steeds is onduidelijk waar de club precies voor staat en welke belangen worden gediend. In elk geval heeft het campagnebureau heel veel gratis pr gekregen via de talkshowtafels.

Een ander ‘burgerinitiatief’ is Stem voor Stabiliteit, een politiek lobbyinitiatief dat deze zomer op een champagnefeestje werd gelanceerd ‘door een clubje alfamannen uit de marketingwereld’, zoals Adformatie treffend beschreef. Een clubje, zeer bemiddelde, witte mannen die een kabinetje voor ‘ons soort mensen’ in elkaar weer sleutelen, met alleen de partijen VVD, CDA en D66. Zakenlui Willem Sijthoff, David Snellenberg, Ralph Wisbrun en Simon Neefjes willen geen andere partijen in de regering. ‘De PVV niet’, leggen ze uit op een nogal onprofessioneel ogende site, ‘omdat Wilders wegloopt’. Maar partijen als GroenLinks-PvdA willen de bemiddelde zakenmannen ook niet.  

Ze zeggen het niet hardop, maar een stabiel kabinet betekent in de ogen van Sijthoff en co een kabinet dat openstaat voor hun lobby. En die kans is nou eenmaal een stuk kleiner met een deelname van GroenLinks-PvdA die pleit voor zaken als een hogere vennootschapsbelasting en een miljonairsbelasting.

Voor marktdenkers zoals Sijthoff en Dijkhoff is het redelijke midden geen inhoudelijke positie, maar een verkoopstrategie waarmee een select netwerk de macht behoudt en zichzelf bedient.

Dát is de bal, de rest is het spel.

Bureau van Keken is gratis te lezen. U kunt mij wel steunen via een lidmaatschap of een (kleine) directie donatie via deze link of een lidmaatschap via deze knop. Leden krijgen elke week op dinsdag een column in de mailbox.