Vooralsnog blijft het nieuw sociaal contract een fata morgana

Maar liefst 28 parkeerboetes in vier maanden tijd vielen bij een Amsterdammer op de mat dit jaar. Onterecht, hij kreeg steeds weer gelijk na de tijdrovende bezwaarprocedure die hij na elke boete opnieuw moest doorlopen.

Een gekmakend foutje in het systeem veroorzaakte de stortvloed aan hoge boetes. En de Amsterdammer is lang niet de enige die hier last van heeft.

Een Rotterdammer kreeg twee jaar lang tientallen parkeerboetes vanuit Breda, een stad waar hij nooit komt, vanwege een ‘leesfoutje’ van de scanauto. Het televisieprogramma Kassa meldde eerder dit jaar dat scanauto’s wel heel vaak verkeerd lezen.

De boodschap lijkt duidelijk: in bezwaar gaan loont. Terwijl burgers zich keer op keer zélf maar moeten vrijpleiten, blijven gemeenten massaal foute boetes uitschrijven. Veel mensen gaan echter niet in bezwaar, of kunnen dat simpelweg niet. Ze worden daardoor opgescheept met onterechte kosten.

‘De burger kan zich minder goed verweren’, waarschuwde de Raad van State in 2013 toen het ministerie van Veiligheid en Justitie de digitale bon invoerde. De afhandeling op papier verdween, gemeenten handelen voortaan alles digitaal af.

VVD-Minister Ivo Opstelten gaf destijds toe dat het moeilijker werd om je te verweren tegen onterechte boetes, maar volgens hem zou dat worden gecompenseerd door een aanzienlijke daling in het aantal foutieve bonnen. Dat bleek echter niets meer dan wensdenken.

Voor De Groene Amsterdammer portretteerde ik afgelopen week het superministerie van Justitie en Veiligheid waar beeldvorming belangrijker is geworden dan de feiten. ‘Je regelt het maar, het maakt mij niet uit hoe’, zei Opstelten tegen zijn juristen. Ambtenaren op zijn departement kregen dagelijks de vraag of ‘er nog iets voor de krant’ lag. De oude partijvoorzitter had de permanente campagne van de VVD goed tussen de oren.

Zijn ‘dat-gaan-we-even-doen’-mentaliteit werd onder de kabinetten-Rutte uitgerold als standaard werkwijze: snel handelen om de schijn van daadkracht te wekken, terwijl de structurele problemen onder het tapijt werden geveegd.

Het is die mentaliteit die leidde tot het toeslagenschandaal waarbij tiendduizenden gezinnen door de overheid werden vermorzeld. Het leidde ook tot een nietsontziende jacht op ‘bijstandsfraudeurs’. Minister Henk Kamp (VVD) van Sociale Zaken ‘voelde’ dat er ‘veel werd zwart gewerkt in dit land’ en negeerde cijfers van zijn eigen departement: 90 tot 96 procent van de uitkeringsgerechtigden vulden hun papieren eerlijk in.

Langzaam maar zeker kwam deze harde, onbetrouwbare kant van de overheid steeds meer in de schijnwerpers te staan. Het is precies deze kant van de overheid die de bestaansreden vormt van Pieter Omtzigts Nieuw Sociaal Contract, dat pleit voor een overheid die weer betrouwbaar en dienstbaar is aan de burger.

Het eerste succes(je) is binnen: elke Nederlander krijgt straks het recht zich een keer te vergissen. Mensen mogen een foutje maken bij het aanvragen van sociale regelingen zonder dat daar harde sancties op volgen, is het idee.

Het is maar een druppel op een gloeiende plaat in het kabinet-Schoof dat de fastfood-traditie onverbiddelijk voortzet. Uit een reconstructie van NRC bleek dit weekend hoe PVV-minister Barry Madlener ambtenaren onder druk zette om omstreden informatie van de KLM en Schiphol te gebruiken voor de herberekening van het aantal vliegbewegingen. Het resultaat: de krimp van Schiphol is van de baan en een topambtenaar zit ziek thuis.

Omwonenden wilden van de minister weten waarom hij alleen met de luchtvaartsector sprak en niet met hen. ‘Ik probeer het vertrouwen in de overheid te herstellen’, was het tegenstrijdige antwoord. ‘Ik kan niet iedereen tevredenstellen.’

Een groep beveiligers die minstens een jaar werkte voor de Nederlandse ambassade of militairen in Afghanistan, wordt tóch niet geëvacueerd. Dat meldde het kabinet vrijdag per briefje – zonder al te veel motivatie. Het kostte geld, werd als mager excuus aangevoerd om deze ereschuld niet in te lossen.

Een kabinet dat zo achteloos met mensen omgaat, laat zien dat het geen waarde hecht aan verplichtingen om burgers eerlijk en rechtvaardig te behandelen. Zo blijft een nieuw sociaal contract een fata morgana.

Steun mijn werk via de groene knop ('ik neem mijn petje af'). Je kunt een abonnement nemen, maar ook eenmalig doneren.