Het corrigerend onvermogen van NSC

Opeenvolgende kabinetten maken beleid dat op papier schittert, maar in de praktijk rampzalig uitpakt. Zo werd er veel strenger en vooral langer gestraft, terwijl de gevangenissen juist dichtgingen. Om vervolgens, jaren later, beteuterd te constateren dat er geen plek meer is voor al die gedetineerden. Een ander voorbeeld: het budget voor de opvang van asielzoekers is al twintig jaar structureel te laag. Daardoor kampt het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers met grote tekorten en moet het juist duurdere noodoplossingen verzinnen, zoals asielopvang in hotelkamers.

Kritische geluiden vanaf de werkvloer worden door de politiek stelselmatig genegeerd. En dat leidde tot schandalen en grote rampen; van de wachtlijsten voor het beschermen van de meest kwetsbare kinderen in de jeugdzorg tot het toeslagenschandaal. Er kwamen (onafhankelijke) onderzoeken, parlementaire commissies en nog meer onderzoeken – die stuk voor stuk in hoofdletters: praat met de uitvoeringsinstanties, kijk naar de uitvoerbaarheid van het beleid en waardeer professionals, geef ze meer zeggenschap.

Er werd zelfs een partij opgericht, Nieuw Sociaal Contract, dat goed bestuur als bestaansrecht heeft. ‘Als besluitvormingsstructuur en de rechtsbescherming niet op orde zijn, dan kloppen ook de besluiten niet en zijn we niet in staat de crisis op te lossen’, staat onder andere in haar grondgedachten en uitgangspunten. Het verkiezingsprogramma uit 2023 is nog explicieter. ‘Signalen over knelpunten in de uitvoering worden op cruciale momenten niet opgemerkt en bereiken de Kamer te laat of helemaal niet. Wij willen het corrigerend vermogen van ons stelsel verbeteren.’

Maar dat kroonjuweel is, nog geen twee jaar na de oprichting van NSC, al in de vergetelheid geraakt, bleek afgelopen donderdagnacht, toen het Tweede Kamerlid Diederik Boomsma tijdens een debat over asiel zonder blikken of blozen wetsvoorstellen verdedigde, en daarbij alle knelpunten, benoemd door de uitvoerders, straal negeerde. SP’er Michiel van Nispen somde het slordige wetgevingstraject nog even op. Er is nauwelijks overlegd of geluisterd naar het COA of de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). De rechtspraak en advocaten kregen een week om te reageren op de wetsvoorstellen. ‘Foutje, maar toch.’ Met de kritiek van de Raad van State werd amper iets gedaan.

De Inspectie Justitie en Veiligheid liet per brief weten dat het systeem, door politiek falen, zo verstopt zit dat het geen enkele wijziging aankan. Volgens het COA leiden de wetten tot een langer verblijf van statushouders in de opvang, waardoor er nog meer (dure) plekken nodig zijn. De IND vraagt om de maatregelen uit te stellen tot ook het Europese migratiepact in januari 2026 ingaat, zodat de toch al overbelaste dienst niet twee keer van werkwijze hoeft te veranderen. En dat is bovenop de risico’s op grondrechtenschending en andere onzorgvuldige behandeling van de asielaanvragen.

Boomsma verzekerde dat hij alle adviezen en rapporten serieus nam. ‘Maar iets serieus nemen is niet precies hetzelfde als overal in meegaan.’ En met de woorden ‘laten we gewoon kijken hoe ver we komen’, riep hij CDA’er Henri Bontenbal op mee te stemmen, want al had het ‘wetstraject beter gekund’, dit was toch het beste ‘voor Nederland’, zei hij alsof hij in een verkiezingsdebat zat, in plaats van in een zorgvuldig wetgevingstraject. ‘We nemen de rechtsstaat natuurlijk zeer serieus. Dat betekent niet dat je, als er wordt geconstateerd dat iets juridisch kwetsbaar is, bij voorbaat geen enkel risico mag nemen.’

Daarmee is NSC verworden tot datgene waartegen oprichter Pieter Omtzigt altijd zei te strijden: een machtspartij die de werkvloer niet serieus neemt in de hoop een wit voetje te halen bij de kiezer.

Bureau Van Keken houdt zich wél aan de eigen beginselen. U kunt mij steunen via een lidmaatschap of een (kleine) donatie via deze knop. Tips zijn welkom op kimvankeken@proton.me