De dunne lijn tussen kritiek en machtsmisbruik

Er valt genoeg te vertellen over ons publieke bestel. Bijvoorbeeld over een kwart miljard euro, veertig procent van het totale programmabudget, dat de publieke omroep uitgaf aan private buitenproducenten, vooral aan grote multinationals. Over het ondoorzichtige stelsel dat dringend toe is aan modernisering, maar waarin omroepen niet hun eigen belang aan de kant kunnen schuiven. Over oud-politici die grossieren in banen in de raden van toezicht die erbarmelijk functioneren. Over de talkshowobsessie van de top.

Kortom: inhoudelijke kritiek is nodig. Niet voor niets doe ik samen met mijn collega Joost Ramaer onderzoek naar het publieke bestel voor een boek. Maar een kritische blik is iets anders dan makkelijk trappen. Van politici mag je een zorgvuldige analyse verwachten, zeker van politici met macht.

Al een tijd nemen politici de publieke omroep, en dan met name de NOS, onder vuur. Elke keer als er maar iets gebeurt dat hen niet zint, legen ze hun onderbuik op X. Geert Wilders van de PVV doet dat al jaren: ‘Kunnen wij dat ook snel met @MarcelGelauff van de  @NOS en de rest van de leugenachtige media doen?’, zette hij bijvoorbeeld in juli 2020 onder het bericht dat een hoofdredacteur van een Hongaarse website werd ontslagen door aanhangers van president Viktor Orbán, een geestverwant van Wilders.

Maar ook Dilan Yesilgöz van de VVD blaast haar potje mee. Woedend reageerde ze op een filmpje dat het praatprogramma Bar Laat uitzond. Daarin leek haar partijgenoot Vincent Karremans cocaïne aan te prijzen voor jongeren. Het was overduidelijk satire, maar dat was aan Yesilgöz niet besteed. ‘Dit is zó over de grens van wat ik dacht dat een talkshow zou zijn’, postte ze op X. De VVD, ooit nog hoeder van de vrijdenkersruimteuit 2012 waar álles kon, klonk als een verre echo uit het verleden.

Maar het is vooral de kleinste regeringspartij BBB die constant tegen het publieke bestel tekeer gaat. ‘Niet een beetje de feiten verdraaien, maar ronduit leugens verkondigen. De publieke omroep kan het’, schreef het Kamerlid Claudia van Zanten bijvoorbeeld eind 2024 in een reactie op een anoniem account dat dagelijks de NOS de maat neemt. Ze vroeg meerdere keren aan mediaminister Eppo Bruins van NSC om in te grijpen. Ze stelde in een debat onomwonden dat ‘de gekleurde berichtgeving en de manier waarop de Gaza-Israëlsituatie wordt weergegeven’ bijdragen ‘aan het oplaaiende antisemitisme’.

Bruins weigerde een door haar gewenst onderzoek in te stellen, wat in zijn ogen censuur zou zijn. ‘Het is cruciaal dat media onafhankelijk van de politiek kunnen opereren.’ Dat blijft de leden van de BBB als een graat in de keel steken.

Zo bleek onlangs toen de NOS keurig rectificeerde. In het NOS Journaal voor Makkelijke Taal berichtte het dat de vermoorde Charlie Kirk ‘alle zwarte vrouwen dom noemde’. ‘Dat was onjuist. Kirk sprak zich uit over vier specifieke vrouwen.’ Een keurige rectificatie, zou je denken. Maar BBB-leider Caroline van der Plas ging door het lint op X. ‘Het gebeurt te vaak dat media geen feiten checken. Als politicus “mag” je daar niks van zeggen, want persvrijheid. Maar ik zeg het wel. Persvrijheid betekent ook dat je verantwoordelijkheid neemt en mensen context geeft. There I said it.’  Je zou denken dat ze dan zelf ook iets recht zou zetten. Woedend postte ze over de berichtgeving een jaar na 7 oktober. ‘Je overlijdt in je slaap, of door een hartstilstand of beroerte. Of door een ziekte. Niet door afgeslacht worden door terroristen. Dan word je VERMOORD @NOS!’ Ze had het item duidelijk niet gezien. Een verslaggever corrigeerde haar met feiten. ‘In dit 6-uur Journaal werd vier keer het woord vermoord gebruikt, vier keer terreuraanslag, twee keer afgeslacht en inderdaad ook 1 keer overleden.’ Van der Plas zweeg. Haar post staat er nog steeds.

Sinds NSC is vertrokken uit het kabinet, zit BBB’er Gouke Moes op de ministerspost voor onderwijs. En waar Bruins nog opkwam voor de persvrijheid, is het maar de vraag hoe de minister leden uit de BBB-fractie zal tegenspreken. ‘De burger betaalt toch de publieke omroep?’, vroeg ene Anna Arendt op X aan Van Zanten die zich weer beklaagde over ‘de continue stroom aan leugenachtige frames over Israël-Gaza en andere onderwerpen’ bij de NOS. ‘Precies. Dus waarom zou een vertegenwoordiger van de burger, van “het volk”, hier niets van mogen vinden.’

Onlangs, tijdens het Radio1-debat, was Caroline van der Plas weer woedend. Wilders had een paar minuten van tevoren afgezegd. Hij zou debatteren met Henri Bontenbal en de redactie besloot daarom de CDA-leider zelf te interviewen. Tot grote onvrede van Van der Plas die dit ‘oneerlijk’ vond omdat Bontenbal minder kritisch bejegend zou zijn dan de anderen. Bij Jaïr van RTL4 beklaagde Van der Plas zich over de NOS ‘die onafhankelijk’ zou moeten zijn. ‘Ik vind dit niet kunnen’. De bezuinigingen die de BBB wil doorvoeren bij de publieke omroep noemt ze daarom extra ‘terecht.’

Een staaltje machtsmisbruik waar je de rillingen van krijgt.

Bureau van Keken is gratis te lezen. Maar u kunt mij wel steunen via een lidmaatschap of een (kleine) donatie via deze knop. Tips zijn welkom op kimvankeken@proton.me