Van heinde en verre - 9 oktober 2025

VAN HEINDE EN VERRE

     Notities van een terugkomer - 9 oktober 2025

Ik zie haar nog voor me, Elizabeth Adjei. De eerste keer dat ik haar sprak, in haar kantoor in de Ghanese hoofdstad Accra, schreef zij op mijn verzoek een bekend gezegde in het Akan, een van de grotere inheemse talen van dit zo boeiende West-Afrikaanse land, voor mij uit: Anomaa antu a, obua da - 'Als een vogel niet vliegt, zal hij hongerig gaan slapen.' Anders gezegd: wie niet op reis gaat, zal zichzelf en zijn familie niet kunnen onderhouden.

Mevrouw Adjei was, toen ik haar zo rond 2007 ontmoette, de directeur van de Ghanese Immigratiedienst. Zij sprak met veel kennis, maar zeker ook met veel inlevingsvermogen over de pakweg 15 procent van de bevolking van haar land die als migrant buiten de eigen grenzen terecht is gekomen, legaal danwel ongedocumenteerd. In het boek Van Accra naar Amsterdam, dat ik met fotograaf Sven Torfinn maakte, speelt zij een belangrijke rol.

Fenix

Het afgelopen weekeinde moest ik weer eens aan haar denken. Ik was samen met mijn lief in de bekendste migratiestad van Nederland. Inderdaad, in Roffa, zoals de stoere naam luidt die de jongere generatie van Rotterdam aan haar stad aan de Maas heeft gegeven. Een van de hoogtepunten van ons bezoek vormden zonder meer de uren die wij doorbrachten in Fenix, het dit jaar door een bekende migrant, koningin Máxima, geopende kunstmuseum over migratie.

De kunst in Fenix, hoe kan het anders, is van overal afkomstig. Zij heeft met veel meer te maken dan alleen de fysieke verplaatsing van A naar B. Migratie is ook een innerlijk proces, dat zijn vleugels uitslaat boven bekende én onontgonnen terreinen van het denken, het voelen en het doen. Een noodzakelijk levensproces, ook dat. Wie niet 'migreert', staat stil, gaat achteruit, en zal droef en hongerig sterven.

Rotterdam is zijn plaats als grootste havenstad ter wereld al behoorlijk lang geleden kwijtgeraakt. Het is ook niet meer de plek waarvandaan, zoals in de tijd van de 'landverhuizers' na de Tweede Wereldoorlog, vele tienduizenden Nederlanders per schip vertrekken om als gelukszoekers elders ter wereld aan land te komen. Het is inmiddels wel een stad waarin meer dan de helft van de Nederlandse bevolking een migratieachtergrond heeft.

Breed politiek spectrum

Voor de meeste Rotterdammers is dat laatste niet alleen een feitelijk iets, maar zo langzamerhand ook de gewoonste zaak ter wereld. En juist daarom, zo denk ik, zie je in Roffa dat mensen met al die verschillende achtergronden elkaar redelijk makkelijk weten te vinden, meer dan in vergelijkbare Nederlandse steden als Den Haag en Amsterdam. En dat niet ondanks, maar juist omdat rechtse politici als die van Leefbaar Rotterdam er ook gedijen.

Het college van burgemeester en wethouders bestrijkt met D66, VVD, Denk en Leefbaar Rotterdam (plus een burgemeester die van de ChristenUnie komt) een breed politiek spectrum. Denk is van de vier de meest herkenbare 'migrantenpartij'. De wethouder van Onderwijs, Cultuur en Evenementen, Said Kasmi, is een Marokkaanse Nederlander - en is van de oorspronkelijk zeer 'Nederlandse' partij D66.

Het zijn exponenten van integratie die we in zelfverklaarde progressieve steden als Amsterdam veel minder zien. De hoofdstad is steeds minder een stad met migranten en steeds meer een stad met expats, bubbels drinkend in hun eigen bubbel. Voor een museum is dat best wel saai.

Kees Broere